Er zijn allerhande versterkers in de wereld. Echter is het doel van al die versterkers gelijk: een zwak signaal versterken. Dat geldt bij bijvoorbeeld RF-versterkers (voor radiosignalen) om ze over een grotere afstand te kunnen versturen (denk aan zendmasten voor mobiele telefoons of FM-masten voor radio bijvoorbeeld), of bijvoorbeeld in een magnetron om genoeg energie in de straling te krijgen om eten te kunnen koken (vandaar het wattage dat in de specificaties staat).
Bij HiFi is het doel gelijk, maar dan gaat het om het aansturen van een paar luidsprekers. En veelal is daar meer vermogen voor nodig dan de uitgang van een bron kan bieden. Al is het theoretisch mogelijk om met de 2 volt uitgang van een lijnbron een stel hoogrendement-luidsprekers aan te sturen. Praktisch is dat echter niet. U kunt dan geen volume regelen om maar iets te noemen.
Versterker en verzwakken
Nu benoemen we binnen de hifi vaak twee typen versterkers: een voor- en een eindversterker. Als we echter kijken naar de taak van deze versterkers, is de eindversterker de enige échte versterker van de twee. De voorversterker is in feite een schakeldoos met een verzwakker, aangezien die in de meeste gevallen de 2 volt van een lijnbron verzwakt voordat het de eindversterker ingaat. Dat moet ook wel, want anders zou u altijd op vol vermogen luisteren. Iets dat uw luidsprekers niet heel prettig zullen vinden én uw oren ook niet.
Als we gaan uitrekenen wat een gemiddelde luidspreker – 88dB bij 1 watt / 1 meter – aan volume zou produceren bij een 100 watt versterker op vol vermogen, dan komen we uit op 108dB (ΔSPL=10×log10(P1P2… dit mag u direct weer vergeten)). Kortom: niet heel prettig als de input niet verzwakt kan worden… vandaar dat we een volumeregeling hebben bij een degelijk hifisysteem.
Hoeveel watts?
Nu is natuurlijk de vraag: is elke versterker geschikt voor elke luidspreker? Dit is snel te beantwoorden… nee. Niet elke versterker werkt op elke luidspreker. U zult geluid krijgen, maar het werkt zeker niet altijd goed. Dat heeft grotendeels met stabiliteit te maken. En een deel met het vermogen dat een versterker kan leveren.
Ok… hoeveel vermogen hebben we dan nodig? Die vraag gaan we later wat dieper op in, maar laten we alvast stellen dat we in de praktijk véél minder vermogen nodig hebben dan we denken. En dat niet het aantal watts telt, maar vooral de stabiliteit én de kwaliteit van de geleverde watts.
Maar even een stukje terug… Sommige luidsprekers zijn berucht om het feit dat ze lastig aan te sturen zijn, waardoor wat meer vermogen gewenst is om het volle potentieel te ontsluiten. Dit zijn wel uitzonderingen; het gros van de luidsprekers is niet heel lastig. Het gaat dus meer om matchen op gebied van klank dan op gebied van vermogen.
Voor-, eind-, geïntegreerd?
In heel veel gevallen zullen gebruikers een zogenaamde geïntegreerde versterker kopen. Daarin zit zowel de voor- als de eindversterker. En anno nu vaak ook een d/a-converter en soms zelfs een streamer of een hdmi-aansluiting voor de tv. We spreken dan niet echt meer van een versterker maar een all-in-one. Het idee blijft echter gelijk: u regelt het volume én de versterking met één doosje.
Of een versterker lekker samenwerkt met een luidspreker is van vele factoren afhankelijk. En soms behoorlijk lastig te voorspellen. Een goede indruk krijgt u als u kijkt naar:
- Het rendement van een luidspreker
- De minimale impedantie
- Aanbevolen vermogen
Een luidspreker met een extreem hoog rendement heeft doorgaans niet veel vermogen nodig om goed te spelen. Een luidspreker met een heel erg laag rendement heeft vaak wel wat pit nodig om lekker los te komen.
Echter kan een luidspreker met een gangbaar rendement alsnog een zeer stabiele en krachtige versterker nodig hebben, omdat deze heel laag ‘dipt’ met de impedantie. Er zijn modellen die richting 1 Ohm gaan. Er is bijna geen versterker die dat prettig vindt. De meeste houden het wel voor gezien onder 2 Ohm. Zeker als dan ook de elektrische fase ongunstig is (zie de Academy series rondom luidsprekers).
Afrondend
Nu zijn we al wat meer de technische kant opgegaan. Het blijft Alpha Audio. Maar als we het even samenvatten, is een versterker nodig om een lijnbron genoeg te versterken, zodat een luidspreker wat kan met het signaal. Echter is er óók een verzwakker nodig – volumeregeling / voorversterker – om het niveau regelbaar te maken.
Versterkers komen in vele smaakjes: klein, groot, zwak, sterk en ook nog met diverse technologieën. Daar gaan we later nog op in. In de volgende aflevering: klasse A, klasse AB en klasse D… wat zijn de verschillen?