Het tweede decennium van de 21e eeuw is bijna voorbij. Tijd om terug te kijken naar wat voor ons de meest invloedrijke audio-apparatuur was in de afgelopen tien jaar. Natuurlijk kunt u onder het artikel uw mening achterlaten. We horen ook graag wat u is bijgebleven van de afgelopen tien jaar!
December, traditiegetrouw de tijd voor lijstjes en overzichten. En helemaal als aan een decennium een einde komt en een nieuw begint. Voor Alpha-Audio betekenen de 2010’s het decennium dat we als online platform helemaal hebben volgemaakt. We begonnen officieel in 2006 met een bescheiden blog en groeiden gestaag en steeds sneller uit tot het platform dat het nu is.
In 2019 mogen we bijna 2 miljoen (!!!) unieke bezoekers aantikken en we merken dat we een trouwe groep van muziekliefhebbers om ons heen hebben. Op de reactiepagina’s, in het forum, op Facebook, YouTube, tijdens de livestreams en sinds dit jaar ‘in real life’ met onze lezers die meedoen met reviews bij ons in de studio. Geweldig!
Optique: adieu…
We gaan in dit stuk met u langs een aantal belangrijke audio-ontwikkelingen en evenzovele apparaten die – volgens ons – veel hebben betekend voor de ontwikkeling van de wereld van muziekreproductie. Daarbij zult u geen optische geluidsdragers aantreffen. De CD heeft echt zijn beste tijd wel gehad, hoewel er gelukkig nog steeds goede CD-spelers worden gemaakt voor degenen die hun verzameling koesteren.
DA-converters
Digitaal-analoog converters – DAC’s – zijn eigenlijk te beschouwen als transitie-apparaten. We konden ze gebruiken om de audiokwaliteit van de CD-speler te verbeteren door de digitale uitgang ervan te koppelen aan de DAC. Super. Maar in feite een lapmiddel.
Nu zien we de DAC’s steeds meer geïntegreerd in een voorversterker of gecombineerd met een streamer. Alleen in de high end-categorie zien we losse DAC’s met – ongetwijfeld – superieure eigenschappen. Denk aan producten van Metrum Acoustics, dCS of Weiss. Wij gebruiken natuurlijk al tijden de Pavane en zijn verliefd op de kwaliteiten van dCS en Weiss. Hoe oud die laatste twee ook zijn… het blijft goed! Maar zoals eerder gemeld: we zien echter steeds meer combinatieproducten. Denk aan hoofdtelefoonversterkers met dac. Voorverstekers met dac – of volledig digitale versies – of natuurlijk streamers met ingebouwde dac.
Eindversterker
Benchmark AHB2 eindversterker
In 2016 hadden we deze versterker in de studio bij een multitest van speakers. Benchmark heeft deze versterker met zoveel global en local feedback-loops uitgerust, dat we niet merkten dat er van een vloerstaander 1 driver niet goed functioneerde. Benchmark corrigeerde het signaal (aan één kant!) zodanig dat de verschillen tussen links en rechts nagenoeg gelijk werden getrokken. Wat ons betreft is deze Benchmark eindversterker een gamechanger vanwege de vooruitstrevende techniek, het no nonsense ontwerp en de zeer gunstige prijs/kwaliteitsverhouding.
Voorversterker
Nelson Pass is en blijft voor ons koning versterker. We hebben gespeeld met de X2.5, XP-10 en nu de XP-12. Elke stap is significant. We hadden verwacht dat de stap van de XP-10 naar de XP-12 wel mee zou vallen. Niet dus. Die is gewoonweg groot. De stap van de XP-12 naar de XP-22 is wederom zeer gemakkelijk hoorbaar. Geen elfen bij maanlicht bij Pass Labs. Gewoon supergoede spullen en stappen die gemakkelijk te verantwoorden zijn (mits u het geld hebt). Topspul.
Luidsprekers
Actieve speakers waren tot 2010 voorbehouden aan de studiowereld. We hebben dit decennium de actieve speakersystemen langzaam terrein zien winnen. In het high end segment verrassend veel Nederlandse bedrijven: Kii, dutch&dutch en voor ons het non plus ultra: de Grimm LS1Be. Het is een van de meer impressionistische reviews uit de Alpha-collectie geworden en dat komt omdat de redacteur in kwestie simpelweg werd overspoeld door emoties bij het beluisteren van deze set. En daar gaat het tenslotte om, nietwaar? We mogen er trots op zijn dat we in Nederland bedrijven hebben die dit soort innovatieve producten maken.
Dan nog een passieve. Als we mogen kiezen komt een aantal merken boven: KEF met de nieuwe R-serie die bijzonder goed scoorde, Bowers met de continuüm-unit – voor het eerst in de nieuwe 800 D3-serie, DALI met het SMC materiaal in de magneet. Ook Q Acoustics zet met de Concept 300 een statement neer: voor dit bedrag zoveel kwaliteit: dat is knap.
Wie de game-changer was in dit segment… poe, moeilijk. Voor ons DALI vanwege de enorme stap in snelheid en vervorming die de Epicon-serie liet horen.
Personal Audio
Als er een categorie in de lift zit de laatste jaren en dus ook de komende jaren, is het wel personal audio; hoofdtelefoons, hoofdtelefoonversterkers en portable muziekspelers. Waren in 2010 hoofdtelefoons van € 1.000 op een hand te tellen, nu komt u handen tekort. We zien ook nieuwe merken die innovatief zijn en in een hoog tempo nieuwe producten op de markt brengen. Niet toevallig komen veel van deze merken uit Azië, waar personal audio al jaren een groeimarkt is. Hifiman, final, Shanling, Fiio, Edifier zijn merken die in dit decennium groot werden en een naam vestigden. De gevestigde merken zoals Denon haastten zich om een waardige opvolger voor de D7000 hoofdtelefoon op de markt te brengen en slaagden daarin voortreffelijk in met de AH-D7200. Ook zien we interessante merken komen uit Midden-Europa waarbij het Roemeense Meze een speciale vermelding verdient.
Hifimans instapper, de Sundara, is een planar (magnetostaat) die momenteel voor € 350 in de etalage staat. Qua geluidsweergave had deze ook het dubbele kunnen kosten. Wij vinden dit een belangrijke stap omdat met deze prijsstelling er een alternatief voorhanden is voor hoofdtelefoons die veel minder muziek laten horen en in plaats daarvan zijn getuned op zware bas- en hogetonenweergave. Met de Sundara heeft de klant een optie met een geluidssignatuur die voor deze prijs nog steeds bijzonder is.
Audio over het netwerk
Streamers
Nu kunnen we ook hier de Illusonic IAP8 aanhalen. We noemen het immers ons Zwitsers zakmes. Dit toestel toont aan hoezeer audio-algoritmes bepalen hoe een apparaat klinkt, wat de functies zijn. Onze review van de 8-kanaals streamer/DAC/voorversterker/surroundprocessor dateert alweer van april 2016. na een aantal software-updates is de IAP niet alleen veel beter gaan klinken, er zijn nu ook allerlei functies bijgekomen. Voor ons belangrijk is dat we met de IAP ook akoestische metingen kunnen uitvoeren van speakers en hoofdtelefoons. Ook een software-update. We durven de stelling aan dat we een geheel ander en betere IAP8 hebben anno 2019 dan 3 jaar geleden. En dat alleen door nieuwe software. Christof Faller heeft de hardware zo toekomst-proof gemaakt dat de IAP de komende jaren nog makkelijk meekan.
Maar we willen hier ook iets nieuws aanhalen. We neigen naar Linn, omdat die toch wel de high-end streaming markt heeft gemaak. Of Sonos, omdat die de multiroom streaming markt simpelweg heeft gecreëerd. Dat is toch wel een game-changer.
Toch… we neigen naar iets anders. We hebben heel wat streamers getest. Het model dat is blijven hangen is de Metrum Acoustics Ambre. Maar dat heeft een tweetal redenen: de prijs – het is gewoon een heel goed betaalbaar ding – én het feit dat hij op Roon speelt. We geven de eer toch bij deze aan Roon… Roon heeft namelijk voor ons de mogelijkheid geopend om meerdere merken aan te sturen vanuit één app. Tel daar een geweldig overzicht van uw bibliotheek bij op en u snapt wellicht dat we erg blij zijn met de komst van deze geweldige software.
Netwerkswitches
Dit is een eigenaardige. Want het is dusdanig nieuw dat we er nog niet zoveel van kunnen zeggen. Toch vinden we de Alpha fiber tweak een benoeming waard. Dit omdat het óns heeft laten inzien dat er meer aan de hand is. En dat de klankverschillen niet datagerelateerd zijn, maar ‘ruis’. Door te ontkoppelen ben je dat kwijt. In zekere zin doen kabels dat ook. En de ‘audioswitches’ dus ook… hoe goed ze dat doen, bepaalt uiteindelijk de klank.
We vinden het echter nu nog te vroeg om er iets zinnigs over te zeggen.
Stroomproducten
Onlangs hoorden we een aardige vergelijking; “zie stroom als water. Als wij goed willen functioneren hebben we schoon water nodig.” Stroom is de basis van audio. Luidsprekers worden van stroom voorzien door versterkers. Speakerkabels zijn feitelijk stroomdraden. Er is een vermakelijk filmpje waar een Bentley wordt gestart door een versterker open te draaien.
Stroom is en blijft de basis van uw set. U kunt het geloven of niet… probeer het gewoon eens. Pak een fatsoenlijke netkabel. Gebruik eens een filtertje (leen er eentje) en laat uw oren het werk doen. Niet voor niets zijn er nu al talloze gebruikers die een Sbooster of een IFI voeding op hun switch gebruiken. Het werkt gewoon.
Twee van de drie hier boven genoemde producten gebruiken we elke dag: de Sboosters en de Isotek Titan. De Thunder… we wish… ;-).
Retro
Vinyl is terug. Nee, eigenlijk is vinyl nooit weggeweest. We zien dat bijna alle merken weer ‘phono’ aanbieden, en dan vooral in het instapsegment. Met de kwaliteitssprong die audiosystemen hebben gemaakt, is het niet eenvoudig om een juist match te vinden tussen platenspeler, element, phono voorversterker en eventueel bekabeling. Een gespecialiseerde dealer kan hier goed werk doen, alleen zijn die er steeds minder.
Op de High End München zien we de bandrecorder terugkomen, alleen zijn de prijzen extreem hoog; € 10.000 voor een tapedeck dat alleen kan weergeven vinden we echt veel geld. En dan de compact cassette oftewel het aloude bandje. In 2019 zien we een sterke toename van bands die hun muziek uitbrengen op cassette. Tim Knol’s Lost and Found Tapes bijvoorbeeld. Deze verschijnen niet alleen op cassette maar hij heeft de muziek ook opgenomen op een Tascam 4-sporen cassetterecorder.
Accessoires
Dan de tweaks van de afgelopen tien jaar. Lastig! We zijn niet zo van tweaken. Vandaar dat we weinig tweaks testen. Laten we dan ook zeggen dat een set goed moet klinken zonder tweaks. En dat u zelf kunt bijregelen met bijvoorbeeld pucks. Eén tweak – als u het al zo kunt noemen – die we enorm aanraden zijn de ontkoppelaars van Isoacoustics. Denk aan de Gaia. Dat werkt uitstekend bij alle luidsprekers die we hebben getest. Dit is echter weer gewoon natuurkundig te verklaren. Dus geen voodoo… Maar ja: we zijn en blijven Alpha. 🙂
En u?
Wat zijn uw producten van de laatste tien jaar? Wat is u bijgebleven? We horen het graag!
Mooi overzicht Yung Lie! Eerder dit artikel gemist (door vakantie) waardoor nu pas een reactie. Ik kan me in veel genoemde producten herkennen, alhoewel ik de Isoacoustics Gaia’s een minimaal effect vond hebben hier thuis. Ik vond het de ruim 700,- niet waard.
Qua streamer zou ik een lans willen breken voor de Lindemann Limetree Bridge. Een Roon-ready streamer die ik zeer goed vind klinken en dat voor slechts 745,- (!).
Qua DAC is de beste die ik de afgelopen 10 jaar ben tegengekomen de RME Adi 2. (bijna) net zo goed als de Benchmark dac 3 alleen minder dan de helft van die kosten. Naar de Benchmark AHB2 versterker ben ik zeer benieuwd, het net staat vol met lyrische recensies.
Dag Bart,
Dank voor jouw lijstje!
Ja, die RME DAC hebben we ooit aangevraagd voor een review maar helaas niet gekregen. RME is een merk met een meer dan uitstekende prijs/kwaliteitsverhouding. Heb je voor de ADI-2 DAC een aparte voeding? Dat zou nog een aanzienlijke kwaliteitssprong moeten geven in vergelijking met de meegeleverde voedingsadapter.
Ha Yung-Lie,
mocht je aan iets van een weekje genoeg hebben, dan mag je de Adi dac best wel eens lenen om te reviewen hoor. Jammer dat RME daar niet aan mee wil(de) werken. Het is echt een bizar goede dac, vind ik.
Volgens RME maakt een upgrade voeding niet uit en ik moet zeggen dat ik met een sBooster ook niet tot nauwelijks verschil ervoer, dus ik vrees dat ze daarin gelijk hebben (ze zeggen het zelfs in in handleiding als ik het goed onthouden heb).
Ik vermoed dat RME de exposure van hifi review niet nodig heeft omdat ze zich primair richten op studio ‘klanten’ maar ondertussen staat het net vol lovende reviews over deze dac vanuit de hifi wereld. Dus waarschijnlijk zijn ze meer van de mond-tot-mondmarketing, kunnen ze hun bugdet mooi stoppen in het maken van mooie apparatuur 😉
De Benchmark hebben we al getest Bart, staat hier bij mij de sterren van de hemel te spelen:)