Chord is een Brits merk dat sinds 1989 eigenzinnige producten op de markt brengt. De oprichters van Chord zijn afkomstig van de luchtvaartelektronica en dat kan je zien aan de opzet en afwerking van hun producten. Industriële vormgeving en  zelf ontwikkelde elektronische onderdelen zijn uw deel als u besluit een Chord toe te voegen aan uw systeem. De Chordette Qute HD is geen uitzondering.Â
De Chordette Qute HD DA-converter is afgeleid van het topmodel DAC, de QBD76 HDSD. Deze laatste gaat voor meer dan ? 5.000 euro over de toonbank; de Qute is in vergelijking daarmee met ? 1.300 aantrekkelijker geprijsd. De digitaal-naar-analoog conversie is in beide modellen dezelfde Field Programmable Gate Array (FPGA) techniek. Hierover later meer. Net als het topmodel kan de Qute resoluties aan tot 32-bit/385 kHz (via S/PDIF) én is het in staat om DSD-bestanden ?native? af te spelen, dus zonder conversie naar PCM-formaat. Daarmee is de Qute toekomstbestendig uitgerust. Zowel DSD-files als zeer hoge resolutie muziekbestanden zijn nu nog vrij schaars, maar dat kan de komende jaren nog gaan veranderen.
Tank- en jitterproof!
De behuizing van de Chord Chordette Qute HD voelt bijzonder stevig aan; het is een solide kastje van geborsteld aluminium, uit één stuk gegoten. Het voelt prettig en solide aan. De makers claimen dat Chords tank-proof zijn, en dat is ook bewezen. Op YouTube is een vermakelijke test te zien van het Duitse audiomagazine Stereoplay waarbij de grote broer van de Qute, de QBD 76, ongeschonden blijft nadat er een Russische tank overheen is gereden. We kunnen dus gerust zeggen dat de Chord vrij ongevoelig is voor invloeden van buitenaf!
Aan de achterkant zien we drie aansluitingen: USB 2.0, optisch en coaxiaal. De uitgang is een ?echte? coaxiale, die we ook kennen van de kabelaansluitingen voor TV en radio. Een adapter van coax naar RCA is makkelijk verkrijgbaar; let daarbij wel op de goede versie met de juiste impendantie van 10 Ohm (vraag om een TV-adapter). Er is één paar RCA-uitgangen. De Chord levert er een aparte voeding bij. Voor de test maakten we gebruik van de Squeeze Best Of Two Worlds voedingsadapter.
Verder is opvallend dat de ChordHD licht geeft. Een LED geeft aan op welke samplefrequentie wordt afgespeeld. Rood is CD-kwaliteit (44,1 kHz, Redbook-standaard, vandaar de kleur rood), groen 96 kHz, en uiteindelijk naar grijs/wit voor DSD-kwaliteit. Dit spel met licht zien we ook terug in de Audioquest Dragonfly. De LED is behoorlijk fel, en in een sfeervol uitgelicht audiorack valt dit best op. Verder ontbreken er schakelingen. Chord heeft gekozen voor een hiërarchie in aansluitingen: USB gaat voor S/PDIF, en optisch sluit de rij in prioriteit. Wie dus wil spelen met verschillende digitale ingangen, zal de kabels moeten los- en vastmaken. Best onhandig.
Techniek
Onder het vergrootglas van de Chordette Qute HD kijk je naar het binnenste van de converter. Daarin zit geen standaard chip, maar een Watts Pulse Array d/a-converter, het principe dat ook in de QDB-76?s gebruikt wordt. Hans Beekhuizen legt het zo mooi uit dat ik hem hierbij citeer: ?deze d/a-converter is dus niet een kant-en-klare chip van een of andere chipbakker maar is een door Chord?s eminente Robert Watts geprogrammeerde FPGA (Field Programmable Gate Array). Dit is een zelfprogrammeerbare chip die in dit geval naast het digitale filter en de d/a-converter ook de S/PDIF decoder, de isochrone USB timing, de digitale PLL, het WTA upsampling filter en DoP logica bevat. Ook de klok heeft een luxe aanpak: er zijn discrete klokgeneratoren voor elke sample rate.?
Ik heb me altijd afgevraagd of het nut van een hoge samplerate te maken heeft met het kunnen weergeven van de boventonen in de muziek. In live concerten en bij zelf musiceren geven deze boventonen een belangrijke dimensie aan de muziek. Pianostemmers gebruiken boventonen om het stemmen te finetunen. CD?s met een samplerate van 44.1 kHz zouden deze ultrasone informatie minder compleet weergeven dan hogere bemonsteringsfrequenties. Chord komt met een mijns inziens aannemelijke theorie. Het gaat niet om het al dan niet kunnen horen van ultrasone informatie, maar om de timingverschillen in muziekpassages. Brein en oren zijn in staat om verschillen in timing tussen de oren tot in microseconden te detecteren. Dit zorgt voor ruimtelijkheid in de beleving van de muziek. Het timingverschil dient om de hoogfrequente geluiden te lokaliseren. Opname en weergave van muziek moet dus timingverschillen tot op 1 microseconde kunnen weergeven. Dit betekent weer dat er samplefrequenties tot 1 MHz (1.000 kHz) nodig zijn om dit te bereiken. Vandaar dat volgens Chord 768 kHz-opnames beter klinken dan opnames met een lagere frequentie.
Om opnames met lagere samplefrequenties weer te geven, gebruikt Chord een zelf ontwikkeld digitaal filter, de Watts Transient Aligned (WTA). Daar waar de gebruikelijke digitale filters een relatief korte taplengtes gebruiken van 256 taps, heeft Watts de zaak zo geprogrammeerd dat de QuteHD 10 parallelle signaalprocessoren aan het werk zet, wat leidt tot 10.250 taps. Hierdoor wordt de tijdsinformatie zeer nauwkeurig doorgegeven, wat vooral de focussering en de rust in het geluid ten goede zou moeten komen. Het schijnt dat het R&D-werk dat ten grondslag ligt aan het programmeren van de FPGA tien manjaren heeft gekost; een indicatie van hoe serieus en eigenzinnig Chord te werk gaat.
Vanwege de niet-standaard geprogrammeerde chipset is de Chord niet Plug & Play; zowel voor Windows, Linux als voor de Mac moeten drivers worden gedownload. Dit kan via de website van Chord en installatie is zeer eenvoudig. Daarna herkent de computer de Chord als externe geluidskaart. Op mijn MacBook Pro kon ik de Chord verbinden via USB en via de hoofdtelefoonuitgang, die tevens een optische uitgang is.
Rust en Ruimte
Genoeg over techniek, over naar de muziek. Heel kort samengevat: de QuteHD maakt indruk. Opvallend is hoe mooi ?gewone? 44.1 kHz-bestanden worden afgespeeld. Detail en diepte zijn goed hoorbaar, en vooral de bas wordt stevig neergezet. Niet als een boombox, integendeel, maar je merkt meteen dat er meer fundament in de muziek komt. We hebben een paar tracks afgespeeld op hogere samplefrequenties en dan is ook merkbaar dat de resolutie toeneemt. Het afspelen van dergelijke muziekfiles vraagt echter ook wat van uw computer, zowel in opslagcapaciteit als qua processor. Een muziekbestand op de hoogst afspeelbare resolutie (384 kHz) in flac-formaat is al snel meer dan 250 MB groot! Van akoestische muziek tot de complexe muzikale capriolen van Steven Wilson, altijd blijft de rust en overzicht domineren. De DAC slibt nooit dicht, zo lijkt het. Deze souplesse was tot nu toe het exclusieve domein van referentie-DAC?s met even exotische prijzen. De QuteHD komt hier griezelig dichtbij. Jaap meldde me al dat de QuteHD zijn Tentlabs DAC volledig wegspeelt. In vergelijking met de Weiss DAC2 komt de QuteHD nog wat ruimtelijke expressie tekort, maar dat merk je alleen bij A/B vergelijkingen. Bij een dergelijk mooie DAC is het de moeite waard om te investeren in de stroomvoorziening. De bijgeleverde AC/DC adapter presteert duidelijk minder dan de Squeeze; je hoort simpelweg nog meer rust in het geluid komen.
DSD, wat kan je ermee?
Bijzonder aan de QuteHD is dat het op DSD-formaat kan afspelen zonder conversie naar PCM, het formaat waarmee de meeste audiobestanden mee zijn gecodeerd. En dat DSD over USB mogelijk is. Chord doet dit door een soort vermommingstactiek toe te passen waarbij het DSD-bestand doet alsof het PCM is en daardoor via de USB-ingang toegang krijgt tot de DAC. Deze techniek heet DoP (DSD over PCM).
Het is nog best een klus om DSD-bestanden te vinden. Ze zijn vaak stevig geprijsd en de gratis demobestanden zijn schaars. De websites van Blue Coast Records en 2L music store biedt een klein aanbod aan gratis downloads. Het DSD-formaat heeft de extensie .dsf. Op internet vind je wel bestanden die claimen DSD te zijn, of SACD (waarvoor DSD oorspronkelijk is ontwikkeld), maar dat zijn veelal flac-bestanden. Ook DSD-bestanden hebben een fors formaat; 250 MB voor een muziekstuk van 4 minuten is best groot!
We hebben vanwege het beperkte aanbod niet veel DSD-bestanden kunnen vergelijken met flac-bestanden op hoge resolutie. Onze eerste indruk is dat DSD de muziek wat ?smeuiiger? weergeeft dan flac. Wat opvalt is een warmer geluidsbeeld dat minder frontaal op de luisteraar afkomt dan hetzelfde muziekstuk in flac-formaat. DSD klinkt dan ook ook erg ruimtelijk en gedetailleerd. Op internet vind je vaak de vergelijking terug dat DSD het beste van analoge en digitale weergave combineert. Ik ben nog niet zover; daarvoor moet ik nog meer muziek hebben beluisterd. We komen in een apart artikel over DSD ongetwijfeld op deze materie terug! Het is in ieder geval erg prettig dat de QuteHD het mogelijk maakt om DSD ?native? af te spelen. Dat vergroot de mogelijkheden nog verder en maakt de QuteHD een zeer compleet apparaat.
