Inleiding
Inhoud
Le Son is een kleine producent van platenspeler Moving Coil (MC) elementen in Shanghai. Zij verkopen hun Le Son SL1 MkII element via internet en boden ons een exemplaar ter review aan na onze multi-test van phono voorversterkers. De review werd een klein avontuur.
Het lastige van een review van een platenspeler element is dat er veel factoren zijn die het geluid beïnvloeden. Hetzelfde element op een andere toonarm, met een andere platenspeler voorversterkers kan een totaal andere beleving geven.
Wij, Yung en Martijn, durven een review aan omdat Le Son duidelijke voorwaarden heeft: binnen 60 dagen kan je het element retourneren. Los van marketing, je kan je als fabrikant dit alleen veroorloven als je overtuigd bent van de kwaliteit van je product. Dus voor wie serieus geïnteresseerd is na deze review zijn de voorwaarden gunstig genoeg om de gok te wagen.
In de testperiode hebben we een paar keer contact gehad met de eigenaar van Le Son, Gregory de Richemond. De ondersteuning en informatie waren impeccable (spreek dit op zijn Frans uit svp).
De voor- en nadelen van een hoge output MC element
Een ‘high gain’ MC element heeft als voordeel dat je het op een ‘gewone’ Moving Magnet (MM) platenspeler voorversterker kan aansluiten en niet een moving coil voorversterker nodig hebt. Hierdoor kan de platenspeler aansluiting in een versterker worden gebruikt, als de versterker een phono stage heeft, of kan uit een zeer ruim aanbod aan betaalbare voorversterkers worden gekozen.
Dit voordeel komt (in zijn algemeenheid) ook met nadelen: om die hoge output te bereiken is de massa van de spoeltjes op de cantilever, het staafje waarop de naald is bevestigd, groter dan met een lage output element. Meer massa gaat ten koste van de snelheid waarmee de naald kan reageren, wat potentieel ten koste kan gaan van de openheid en transparantie waar MC elementen generiek om bekend staan.
Le Son SL1 MkII: alsof je een cadeautje krijgt
Het Le Son SL1 MkII element wordt geleverd in een erg fraaie verpakking, het lijkt wel een juwelendoosje. Er is duidelijk zorg besteed om het product robuust te kunnen transporteren en de ontvanger het gevoel te geven iets moois in handen te geven. Maar belangrijker is dat de verpakking compleet is, met benodigde schroeven en schroevendraaier voor montage en duidelijke aanwijzingen hoe de gevoeligheid en gain van de platenspeler voorversterker moet worden ingeregeld.
Het enige wat je zelf nog nodig hebt is een goede kwaliteit tang met een dunne, platte bek om de draadjes van de arm op de 4 aansluitpunten van het element te schuiven.
Alles klaarleggen binnen handbereik en diep ademhalen
Monteren van het element was voor ons spannend. Dit doen we niet iedere dag! Maar met voldoende tijd en rust, een schoon en ruim werkoppervlak en stalen zenuwen kregen we het voor elkaar. De Le Son heeft bouten die in het element vastdraaien, dus geen gedoe met het klemmen van het element tussen twee bouten en moeren.
Pfew, we zijn zonder kleerscheuren door de demontage en montage heen gekomen en we zijn klaar om te gaan luisteren.
De discussie analoog versus digitaal laat ik maar even. Hoewel ik toch in alle Noordelijke nuchterheid moet vaststellen dat als ik een (analoog en/of digitale) master als uitgangspunt gebruik dan een moderne HiRes kloon in feite niet te onderscheiden is van de Master……maar het analoge resultaat via een van mijn draaitafels klinkt beslist heel aangenaam. Wat de test betreft: de inwendige weerstand van 56 Ohm vraagt natuurlijk om een heel andere instelling dan de in feite ongedempte 47kOhm. Dus tip: Gebruik hem als een MC-element, sluit Le Son af met 500 Ohm en zet de gain op 50dB en je weet niet wat je hoort. Weg randjes E.d.
Dank voor je tip, Bert. Zeker de moeite waard om dit eens te proberen.
Hallo Bert, ik heb dit element onlangs aangeschaft. Jouw suggestie wil ik zeker uitproberen (ben vrij allergisch voor harde “s” klanken). Echter heb ik een Primare R15: De voorgestelde 500 Ohm gaat wel lukken, maar de minimale gain op de R15 is 60dB…. Dat zal waarschijnlijk niet lekker gaan werken, lijkt mij?
Bedankt voor het meedenken!
Groet, Tycho
Mooie recensie, ik hoop dat jullie vaker analoge componenten recenseren.
Ikzelf maak gebruik van een MM element, omdat ikzelf niet de kennis heb om een element af te stellen. Bij een MM element kan ik gemakkelijk een stylus vervangen of opwaarderen.
Koop regelmatig LP’s i.p.v. CD’s, geeft net wat meer voldoening. Je blijft luisteren. Streamer heb ik niet.
Heb de afgelopen maanden jullie maandelijkse YouTube bijeenkomsten gemist, hoop dat jullie in het nieuwe jaar het wel weer doen.
Dag Yung
Prachtige beschrijving van jullie luisterervaring!
Als je zegt dat het geluidsbeeld organisch aanvoelt, typisch voor vinyl, betekent dat dan dat je dit niet of bijna niet ervaart in het digitale domein?
Men zegt al eens dat een live-ervaring veel moeilijker op te roepen is digitaal dan bij vinyl. Deel je die strekking?
Mvg Pieter
Dag Pieter,
Dank voor je compliment, dat ik meteen deel met Martijn want we hebben de review samen uitgevoerd en geschreven.
Het antwoord op de eerste vraag is een volmondig ‘ja’. Vinyl klinkt natuurlijker en vanzelfsprekender. Ook de instapmodellen. Martijn heeft eerder een analyse gemaakt van wat er in een digitaal muzieksysteem nodig is om een vergelijkbare ervaring te krijgen als vinyl. De digitale audioketen is enorm: een digitale bron (CD of stream), streaming software, ethernetswitch met aparte voeding, DAC, masterklok. We zijn makkelijk een factor 10 meer kwijt aan investeringen. Een LP is zoveel simpeler en het is uitontwikkeld techniek.
Onze stelling is dat de echte R&D in digital audio na het enorme succes van de CD is uitgebleven, waardoor goede digitale audio alleen nog bereikbaar is voor wie er meer dan 25.000 euro aan wil uitgeven.
Live-ervaring: ik zou zeggen dat een goed element, toonarm en platenspeler in staat zijn om de maximale informatie uit de groef te halen, zoals we dat beleefden bij het album Déjà Vu. Of dat live is hangt van de opname af. Maar we waren er echt bij! En vooral: de ervaring dat je een plaat helemaal afluistert, A en B-kant. Zo meegenomen in de muziek, heel bijzonder.
Dankje voor je reactie Yung, het stemt volledig overeen met hoe ik het ervaar. Komende van iemand met jouw achtergrond, zegt dit wel wat over de kracht van vinyl en inderdaad, qua digitaal zijn we er nog (lang) niet…
Ik heb hier wel een (volgens mij niet wetenschappelijk onderbouwde) theorie over.
Digitaal blijft hoe je het ook wendt of keert, 0 of 1. En muziek is niet altijd 0 of 1. Het is de informatie ertussenin die de beleving maakt. De zaalakoestiek, de nabewerking door de mastering engineer zoals galm, plaatsing, verhouding tussen de kanalen). De transiënten waar ons gehoor zo gevoelig voor zijn en de daarmee samenhangende boventonen. Digitaal rondt dit af en kennelijk laten onze oren zich niet bedriegen door welke technische ingreep dan ook (zoals oversampling, wel of geen ladder-DAC, DSD).
Dit is informatie die ik bij vinyl (en ook bij cassettes en taperecorders) onmiddellijk hoor. Ik herinner me een plaat uit de jaren 60, Elisabeth Schwarzkopf die liederen zingt. Op het moment dat de naald in de groef zakt, horen we de akoestiek van de zaal, terwijl het nog een hele tijd stil is. We ‘zien’ de zangeres staan wachten tot ze kunnen beginnen. Hetzelfde met Someday My Prince Will Come van Miles Davis (1961). De plaatsing van de instrumenten (typisch hard links en rechts gemasterd en daarom juist lastig om het focusseren goed te krijgen) en de toon van Davis’ gedempte trompet heb ik nog niet beter gehoord op een digitaal systeem.
Alleen hele goede en kostbare digitale systemen met referentie-clocking, ultraschone stroombehandeling, kabels, top-notch DA-conversie en afscherming van ongewenste invloeden, komen hier in de buurt. Maar het blijft een afronding van de informatie die zich ergens tussen een ) en een 1 bevindt.
Digitaal is prima vanwege het gebruiksgemak en de toegang tot een wereldbibliotheek aan muziek. Voor de ultieme beleving zet je een fijne plaat op, en dat kan al op een zeer betaalbare platenspeler.
Als jouw theorie klopt, en ik zou niet weten wat er niet aan klopt, is het ontnuchterend te beseffen dat de informatie tussen de 0 en de 1 er misschien gewoonweg niet is in het digitale domein. Of is ze verstopt omdat de da conversie, de clocking en de filtering niet goed genoeg zijn om de info hoorbaar te maken.
Op Dutch Audio Event 2023 hoorde ik het Eelco Grimm nog zeggen bij de presentatie van de MU1: als ik geen geld had (voor een MU1), kocht ik gewoon een platenspeler. In feite zei hij dat de MU1 de ontspannen weergave van een goede platenspeler evenaart. Dat is ook blijven hangen bij mij.
Organisch aanvoelend is met vinyl al met platenspelers onder de 400 euro het geval en in digitale weergave moet je er een Grimm MU2 voor aanschaffen.
En dan te bedenken dat voor nieuwe vinyl masters de muziek digitaal wordt aangeleverd. Het zit hem dus niet in het feit dat de muziek digitaal opgeslagen is, maar in de weergave techniek.
Dank voor je reactie Martijn, het organische mis ik echt in het digitale, dit stemt blijkbaar overeen met jouw ervaring.
Een MU2 is helaas onbereikbaar voor 99,9%.
Ondanks alles bouw ik de digitale set verder, het is enorm leuk om te doen…
Wat voor element spelen jullie normaal mee – lijkt me toch wezenlijk om de klank te kunnen plaatsen.
Een ADC TRXII (MM) element.
Maar ik snap niet waarom dat uitmaakt ‘om de klank te plaatsen’.
Als je een nieuw element zoekt vergelijk je toch altijd met andere elementen Martijn?De term “gevoelig” voor scherpte zegt mij dus alleen iets in relatie tot andere elementen. Die ADC ken ik verder niet. Ik zoek het op.
Ik denk dat dit een perceptie is die niet helemaal correspondeert met hoe wij reviewen. Alleen als we een direct vergelijk doen beschrijven we verschillen. Dat zijn de multi-tests.
Als we een review schrijven over een component, dan beschrijven we wat we horen. Gevoelig voor scherpte in t- en s- klanken is in dit geval precies wat we horen bij dit element.
Dat is natuurlijk ook een insteek Martijn. Wel een leuk element die ADC trouwens. Schijnt zo’n beetje het laatste element wat ze op de markt hebben gebracht en in zeer beperkte mate. Wees er maar voorzichtig mee.
Zou trouwens wel eens leuk zijn als dergelijke elementen vergeleken werden met recente types. Ik speel trouwens met een Benz Ruby Z low.
Mooi element, die Benz Ruby!
De ADC TRXII is al jaren het element dat een onderdeel vormt van de referentie-platenspeler STD 305D en de SME 3009 toonarm. Ondanks (of misschien juist door) de leeftijd van deze onderdelen en de relatief korte speel-uren kan dit systeem nog prima meedoen met de nu verkrijgbare platenspelers en is het op vergelijkbaar prijs/kwaliteitsniveau met de Alpha-Audio referentieset in de studio.
In de multitest van phone preamps kunt u het zelf beluisteren. https://www.alpha-audio.net/nl/review/multitest-phono-pre-amps-deel-1-gold-note-graham-slee-avid-moon/
Als u met uw vraag bedoelt wat de verschillen zijn tussen de geteste LeSon en de ADC-TRXII, dan zou ik zeggen: sneller, meer transparantie in het hoog en een nog grote en preciezere soundstage. Midrange is preciezer (lees wat we noteren over Déjà Vu) en de bas komt ook gelaagder door (getest met Massive Attack). Al met al op alle fronten een stapje verder dan de ADC-TRXII, dat nog steeds wordt gezien als een van de betere MM-elementen en nog steeds te koop op de 2e-hands markt voor serieuze prijzen. We zien aan het MC-element van LeSon wat een moving coil-topologie kan opleveren.
Collega Jaap heeft de afgelopen weken meer vinyl gedraaid dan ooit in de studio. Ook hij hoort meteen de verschillen met de ADC-TRXII zoals beschreven in de review.
Dank!
Dag Martijn,
Altijd leuk om jullie reviews te lezen als liefhebber van hifi.
Heb reactie op plaat omsk van Nits.
Ja, nits, wat hebben deze mensen toch supergoed muziek gemaakt.
Voor mij bij het beste ever. En ook meestal goed opgenomen. Cd wool is ook
Bij de betere! En dan zijn er nog Nederlanders die van de groep NITS nooit gehoord hebben . Triestig toch.
Prettig eindejaar nog. Marnix
Dag Marnix.
Ook een leuk nutteloos weetje: “Omsk” is opgenomen in de studio van Arnold Mühren, de componist van “The Cats” uit Volendam. Het is een heel erg goede opname en nog veel betere muziek.
Leuk dat je de review op de muziek oppikt, want daar gaat het ons uiteindelijk om. Yung en ik hebben niet zo vaak zo’n geweldig leuke review ervaring gehad als met dit element.
Goede jaarwisseling!