De Klank
Inhoud
Laten we maar met de deur in huis vallen: we horen absoluut geen verschil tussen de Samsung SSD en de Zzyzx Femto SSD. We hebben écht geprobeerd iets te horen, maar het is ons niet gelukt.
Wellicht ligt het aan het feit dat we met een Mutec MC3+ spelen? Of dat de Alpha PC niet goed genoeg is (geen lineaire voeding)? Of wellicht zijn onze oren niet goed genoeg. Wie zal het zeggen.
RAM buffer
Wat óók zou kunnen, is dat elk stuk fatsoenlijke software de data binnenhaalt en in het RAM zet (Random Access Memory). Dat RAM – het snelle geheugen van de pc, dat is dus NIET de ssd of harde schijf! – wordt als buffer gebruikt bij het afspelen.
Sommige software buffert enkele seconden, andere software laadt het complete nummer in. Er wordt dus in de praktijk helemaal niet vanaf een schijf gespeelt. En timing is totaal onbelangrijk: de pc leest in ‘bursts’ in naar het RAM. Dat is ook goed te zien in het taakbeheer van de pc of Mac: u ziet als u een track laadt, dat er kortstondig veel van de schijf wordt gelezen en het RAM-gebruik stijgt. Dat is het nummer dat de software inlaadt.
Bij een streamer die vanaf een netwerk speelt, wordt hetzelfde gedaan: de streamer trekt eerst een buffer vol (ook naar het RAM van de streamer) en begint te spelen. U zult zien dat als u de netwerkverbinding verbreekt, dat de streamer gewoon doorspeelt.
Fouten meebufferen?
“Maar…” zullen audiofielen zeggen…. “er kunnen ‘fouten’ worden meegebuffert!”. Nee: dat kan niet, want – net als met netwerken – zit er foutcorrectie ingebouwd. Als een pc de data van de SSD naar het RAM kopieert worden er – praktisch real time – controles gedaan op data-integriteit. Als dat niet zou gebeuren, zou er héél erg veel misgaan! Ter info: ook in een processor zitten bijvoorbeeld talloze foutcorrectie-algoritmes. Zonder die correcties zouden pc’s elke minuut crashen.
“OK… geen datafouten dus. Maar die audio-ssd heeft wel minder ruis… en dat is goed, toch?”
Ja: minder ruis is altijd goed. De vraag is echter: is die éne SSD de échte boosdoener in de PC? Kijk naar de omgeving waarin deze SSD opereert. U plaatst deze in een M.2 slot (in feite pci-express) van een moederbord. Een pcb dat vol zit met voltage-regulators en een centrale processor met inmiddels miljarden transistors. Een processor die onder piekbelasting tientallen amperes kan trekken en die zijn werk doet op GHz’en. We schatten in dat die iets meer ruis genereert dan een m.2 ssd.
Onze mening
Hoewel deze m.2 SSD zeker minder ruis genereert, is – onze mening – de ruis van een m.2 SSD een druppel op een gloeiende plaat.
Daarbij is het totaal niet relevant, aangezien de data vanaf de SSD gewoon in het RAM wordt gebufferd. Dat RAM is niet lineair gevoed én heeft geen aparte low phase noise Crystek-clock. Kortom: alle ‘voordelen’ die er zouden zijn, zijn binnen nanoseconden nadat u op Play hebt gedrukt, om zeep geholpen. Of geven we nu een idee weg voor een volgend product… audiofiel RAM?
Ik denk toch dat het aan de mutec kan liggen. Ik weet nog toen jullie Audirvana aan het testen waren er bewust zonder de mutec werd geluisterd. Omdat die alles zou reclocken (galvanic isolation of up to 2500 VRMS, respectively 4242 VPK, for suppression of high-frequency interferences). Ik hoorde zelf niets thuis met audirvana. Maar had de mutec vergeten eruit te halen. Via een usb dac direct op de computer op een bw P9 koptelefoon hoorde ik wel behoorlijke verschillen. Misschien in het vervolg zonder de mutec testen.
De Innuos Phoenix USB Reclocker is ingebouwd in hun top model server. Ondanks de gescheide voedingen en andere optimalisaties vind Innuos het kennelijk nodig om toch het usb signal nog extra te reclocken (opschonen) met een 5000 VRMS bordje. Dat bordje zit namelijk ook in hun phoenix. Om maar aan te geven dat galvanische isolatie best veel doet.
Galvanische ontkoppeling is alles.
Dag Martijn en Jaap,
Bedankt voor jullie reacties. Mijn excuses voor de late reactie, ik reis toevallig 2 weken rond door Mexico en wordt geplaagd door slecht internet. Ik begrijp van Martijn’s reacties dat we het er over eens zijn dat we het niet eens zijn. Jullie computer is gewoon goed en mijn ideeën vallen in een te kleine categorie om waar of de moeite waard te kunnen zijn. Prima.
Voor Jaap een paar reacties hieronder, het format van opmerkingen op jullie website laat niet veel plaats en geen mogelijkheid om bv. visueel technische gegevens bij te sluiten dus ik moet het kort zien te houden.
Jaap: “Ik ben van een Intel Core i3 (6e generatie geloof ik) naar een AMD Ryzen 5 gegaan… Puur om te weten of het iets doet op gebied van weergave. Toch wel verrassend: ik hoorde géén verschil. Niets… Dit was eerlijk gezegd tegen mijn verwachtingen in…”
Paul: Ook tegen mijn verwachtingen, er zou een verschil moeten zijn. Benieuwd wat jouw verwachtingen waren en waarom? Met de Ryzen moet de muziek ondermeer nu veel dynamischer klinken.
Nogmaals zonder technische details moeilijk te beoordelen waar het aan kan liggen.
Maar heb je de voeding ook aangepast? De Ryzen heeft veel meer nodig dan de Intel Core i3. (De Farad10 zou in theorie prima kunnen zijn). Hebben de twee JCats (uitstekend! een minimum voor beter geluid) een aparte externe voeding? Ik neem aan dat het RAM wel vervangen werd voor de Ryzen (ddr4 ipv ddr3?) Het OS is op welke SSD geïnstalleerd voor de test?
Jaap: “Ik sta écht open voor tweaks. En ik laat me regelmatig verrassen… maar dit heeft me gewoon niet overtuigd. “
Paul: Waarom niet proberen met een betere SSD (Samsung PM981) een OS op aparte SSD (Optane of NVMe) en Apacer RAM? Just door proberen ben je in het verleden verrast neem ik aan?
Jaap: “Je had het over bufferen van data. Sorry… maar Audirvana buffert alles in het geheugen. ROON ook grotendeels.”
Paul: Buffer is heel belangrijk. ROON buffert maar blijft ook voortdurend communiceren met de server (van Tidal bijvoorbeeld) daarom klinkt ROON minder goed, hoewel het wel verbeterd afhankelijk van in welke omgeving Roon geïntegreerd is. Je wilt een buffer van minstens één volledige track met zo min mogelijk communicatie of feedback (dus geen Roon).
Jaap: “Ik wil je wel graag vragen hoe je technisch de weergaveverschillen zou kunnen verklaren tussen een ‘gewone’ ssd en een audiofiele ssd.
Paul: Kun jij technisch de weergaveverschillen tussen een smps voeding en een Farad10 verklaren? Waarom klinkt de ene switch beter dan de andere? Wat we weten is be. dat de latency verschilt tussen verschillende types geheugen, daar kun je je voordeel mee doen. RAM staat erg hoog in die rangorde.
Jaap; “En idem voor RAM. Immers: het gaat nog om ruwe data over een busverbinding. Het heeft nog helemaal NIETS met muziek te maken.”
Paul: En toch kun je verschil horen tussen lokaal SSD, streaming of muziek van een NAS?
Jaap: “Nu geldt dat ook voor ethernet / package based data. Echter prikken we een ethernetkabel doorgaans direct in de streamer. En door common mode stromen wordt daar de ruisvloer beïnvloed. Dat geldt niet voor een AudioPC. Daarbij gebruiken we bij Alpha een Jcat Ethernetkaart én USB-kaart om daar de ruis te blokkeren. En ja: dat is een direct hoorbare upgrade. Net als een schone voeding. Immers: de ruis uit de pc en voeding zelf beïnvloed de rest van het systeem.”
Paul: het klinkt nog beter met een switch en goede “audiophile voeding “ geplaatst voor de streamer voor inderdaad ruisonderdrukking. Je netwerk laat mogelijk interferentie binnen, hoe minder hoe beter en de JCAT netkaart of een audiophile switch of beiden en hun type voeding (LPS) bepalen de kwaliteitswinst. Hoe lager de ruisvloer in je systeem hoe beter je deze verbeteringen kan horen.
Ik heb geprobeerd een aantal punten aan te geven die verbeterd kunnen worden. Als Alpha Audio dat niet wil proberen omdat je het niet kunt verklaren of meten dan heeft misschien een lezer er iets van opgepikt. Ik blijf altijd beschikbaar voor commentaar. Bedankt.
Oops, correctie:
“ Paul: Waarom niet proberen met een betere SSD (Samsung PM981) ”. Het gaat om de Samsung PM893. Bv. Antipodes sinds vergelijkende SSD testen voor hun laatste topmodel Oladra installeert deze SSD sinds 2023(?) in alle servers (als vervanging voor de 760 evo). Verbetert het geluid op alle fronten. OS en muziek staan er beiden op.
Prima artikel. Jammer dat het Engelse commentaar betreffende Revelation SSD en beter RAM voor audio hier niet is weergegeven want ik ben het helemaal eens met het 1ste commentaar: hebben jullie iets gemist?
Er zijn sinds minsten 2 jaren teveel goede resultaten met de Revelation SSD + externe voeding muziek bestanden om te negeren. Ik zou denken dat er dus iets anders aan de hand is met jullie set of met de (resolutie) van de Alpha Audio computer als dit niets hoorbaar verbeterd. (Of de mutec of jullie voeding of wat dan ook?)
Sinds nog langer geleden weet men vooral voor de DIY servers dat ander RAM zoals Apacer industrial wide temperature ook een enorme verbetering kan opleveren (als de Alpha Audio computer nog gewoon standaard RAM gebruikt probeer dit zeker).
Ook zou juliie OS op een kleinere (BV. 16 Gb) Optane M.2 geheugen gezet kunnen voor nog beter geluid (als er een M.2 slot over is zeker proberen!) Innuos gebruikt (nu pas) in de nieuwste server SLC Apacer geheugen voor het OS.
Tevens zou de muziek SSD gevoed met BV de JCAT Nano of een (nog) betere voeding ook een beter geluid moeten geven.
Om RAM dan nog beter te laten klinken moet de power supply van de computer ook van een hoger niveau zijn (de allerbeste BV. Sean Jacobs). Als het motherboard 2 aansluitingen heeft zeker proberen met 12V 4pin en de ATX 24 pin met aparte voeding. Tevens als de voeding verdeeld wordt, bv. onafhankelijk motherboard, SSD voor OS en SSD voor muziek, klinkt het ook beter.
Ik zeg hier zeker niet dat jullie het niet goed doen, er wordt zo enorm veel en snel gedaan in audio maar raad wel aan om nog meer te proberen als jullie geen verschil kunnen horen met deze Revelation SSD of (Apacer) RAM.
Er zijn simpelweg teveel gebruikers met hele goede resultaten na upgrade van geheugen (of dat nu muziek SSD, RAM en OS geheugen is). Tevens niet eens zo kostbaar vergeleken met andere audio verbeteringen. Maar zoals altijd niet elk systeem klinkt hetzelfde en het kan meer of minder hoorbaar zijn ofwel ; YMMV.
Ben benieuwd! Succes!
Dank voor het delen van je ervaring. Zo te lezen heb je zelf veel ervaring met audio-pc’s en lijk je zelf ook deze SSD te bezitten?
Waarschijnlijk minder ervaring dan jullie samen 😉 Zoals het Engelse commentaar al aangaf, op Audiophile Style zijn tientallen gebruikers te vinden die met betere SSDs en RAM vooruitgang boekten. Zelfde verhaal op de Franse forum Hifi.
Het is belangrijk voor de Audio PC een OS te selecteren dat de RAM buffer gebruikt. Dus één song EN ook de tweede song gebufferd VOORDAT de eerste afgespeeld is, of het hele album gebufferd.
Ik ken niet precies jullie audio pc details. Ik lees blijkbaar niet vaak genoeg jullie site. Er was een hint dat jullie geen speciale LPS voeding gebruiken?
Ik ben overigens net 3 maanden Alpha Audio Patron geweest ben en ik zou het heel mooi vinden als jullie PC met beter RAM en de Revelation Femto SSD wel vooruitgang in geluidskwaliteit boekt.
Dag Paul, even een ander perspectief op het verhaal: het feit dat ‘anderen’ vooruitgang rapporteren, zou dat kunnen komen omdat hun PC’s niet erg optimaal werkten en dat de PC van Alpha Audio al heel goed is en de SSD, zoals beschreven, niet toevoegt?
En wat is een ‘speciale LPS’? Een SBooster is dat niet?
Ik kan je commentaar niet helemaal plaatsen.
Hoi Martijn,
“Helaas” zijn dit gebruikers die niet anders doen dan hun pc tunen met de beste componenten. Maar ook minder geavanceerde diy (in mijn geval) audio PCs kunnen hier ongelooflijk mee vooruitgaan. De Alpha PC is vast heel goed, maar als je aandacht besteed aan RAM, OS en muziek SSD (en hun voeding) wordt het nog beter. Ik herhaal mezelf maar er zijn simpelweg teveel gebruikers die hier hun geluidskwaliteit mee verbeterd hebben.
Ik moet me even inlezen op de technische details van jullie audio pc voordat ik commentaar kan geven. Het is waar dat hoe beter de pc, soms kan men een toegevoegd component niet horen. Maar met buffer gebruik moet je tot een heel hoog niveau gaan wil je het niet horen.
Voorbeelden: Taiko Extreme is ongevoelig geworden voor het type gebruikte NVMe drive. Het topmodel van Antipodes gebruikt de geselecteerde Samsung SSD PM 893. Innuos gebruikt een aparte voeding (SLC SSD) voor het OS. En in modellen daarvoor was de muziek SSD altijd apart gevoed. Altijd met Sean Jacobs voeding (een van de beste).
Dag Paul,
Ik heb zelf aardig wat ervaring met pc’s. Ik heb lange tijd hardware getest voor diverse computerbladen. Nu weet ik dat er meer is dan bits en bytes. (Bekijk onze verhalen over netwerken). En ik weet ook dat voeding alles is; ook bij PC’s (zie de review van de Jcat ATX-voeding). Echter heb ik relatief recent het complete platform van de AudioPC vervangen. Ik ben van een Intel Core i3 (6e generatie geloof ik) naar een AMD Ryzen 5 gegaan… Puur om te weten of het iets doet op gebied van weergave. Toch wel verrassend: ik hoorde géén verschil. Niets… Dit was eerlijk gezegd tegen mijn verwachtingen in…
Redeneer even mee: als een compleet ander moederbord, ander RAM, en andere CPU geen enkel verschil maakt… hoe moet een SSD en RAM dan iets doen? Dit ligt nog veel ‘dieper’ dan een moederbord. Ik sta écht open voor tweaks. En ik laat me regelmatig verrassen… maar dit heeft me gewoon niet overtuigd.
Je had het over bufferen van data. Sorry… maar Audirvana buffert alles in het geheugen. ROON ook grotendeels. En Foobar doet dat met de juiste plugins ook. Wij hebben Audirvana gebruikt in deze test. Die buffert de complete track én pre-buffert de volgende track voor de overgangen.
Ik wil je wel graag vragen hoe je technisch de weergaveverschillen zou kunnen verklaren tussen een ‘gewone’ ssd en een audiofiele ssd. En idem voor RAM. Immers: het gaat nog om ruwe data over een busverbinding. Het heeft nog helemaal NIETS met muziek te maken. Nu geldt dat ook voor ethernet / package based data. Echter prikken we een ethernetkabel doorgaans direct in de streamer. En door common mode stromen wordt daar de ruisvloer beïnvloed. Dat geldt niet voor een AudioPC. Daarbij gebruiken we bij Alpha een Jcat Ethernetkaart én USB-kaart om daar de ruis te blokkeren. En ja: dat is een direct hoorbare upgrade. Net als een schone voeding. Immers: de ruis uit de pc en voeding zelf beïnvloed de rest van het systeem.
Ik ben benieuwd naar je inzichten.
Dag Paul,
Zo te lezen hebben we het over de 0,005% van mensen die dit soort extreme tweaks doen. Ieder z’n hobby, maar het is het punt waar ik afhaak omdat het me te esoterisch wordt.
Het feit dat wij constateren dat wij geen verschil merken invalideert de observaties van anderen niet, noch dat de observaties van anderen onze bevinding onderuit haalt. De constatering is zoals die is, het reviewproces is transparant beschreven, aan de lezer te bepalen wat daarmee te doen.
Martijn: En wat is een ‘speciale LPS’? Een SBooster is dat niet?
Ik bedoel een betere linear power supply. Ik heb zelf (2) FaradSuperS dat zou al een enorme verbetering zijn. De laatste Farad die jullie net getest hebben is helemaal top. Probeer hem ook met standaard fuse voordat je de speciale fuse gebruikt. Zelfde voor de dc voedingskabel, vraag ze de standaard en de upgrades en vergelijk ze. Een goed gevoedde audio PC zal je het verschil zonder twijfel laten horen!
Hoi Jaap, ik wil graag even inhaken op de verschillende moederborden, processoren. Ik heb in het verleden 2012 ook een 5 tal pc’s naast elkaar getest. Geen enkele PC bleek hetzelfde te klinken. Uiteindelijk na heel veel testen bleek een bepaalde Intel processor toen het beste te klinken. Later ontdekte ik dat dit ook iets met de temperatuur te maken had. Deze intel bleef netjes onder de 35 graden. Nog weer later heb ik nog een streamers gehad waarin ik in 1 type wel 4 verschillende moederborden heb geplaatst, verschillende processoren en geheugen. Geen enkel moederbord bleek gelijk…. het waren echt duidelijke verschillen. De laatste wisseling was begin dit jaar. Een MSI moederbord met een AMD Ryzen 6 processor. Hiernaast heb ik nog een nieuwe streamer met een I9 processor welke weer totaal anders klinkt 😇
ik sluit niets uit… maar in ons geval hoorde ik geen enkel verschil. Wellicht vanwege de combinatie van de Jcat kaarten met de Mutec…
Hoi Jaap, dat zou goed kunnen hoor. Inmiddels is het duidelijk dat het in het digitale domein om noise draait of beter gezegd het voorkomen dat de noise het audiosysteem bereikt. Als je noise weet te isoleren dan zou in theorie geen verschil meer waar te nemen mogen zijn. Ik denk dat isoleren / scheiden de sleutel zal zijnen uiteindelijk betrouwbaarste en de voordeligste oplossing. Om deze reden heb ik geen computer streamer meer in de set, maar een ethernet kabel op een hele goede switch met een hele goede voeding. Op deze manier zijn verschillen in computer hardware ondergeschikt.
Ja. Daar zit in ieder geval een enorm ‘pijnpunt’. Als je dat weet op te lossen ben je al een heel eind.
Als het niets doet, doet het niets. Objectief getest! Dat is Alpha!
Jep! 🙂
Tja, waar hadden we de buffer nu voor nodig, als dat werkt heeft zo’n snelheid toch weinig zin?
De fabrikant om een reactie vragen, is ongeveer vragen naar daar de waar de hemel zich bevind.
Fabrikant al om een reactie gevraagd, hoe deze SSD het beste tot zijn/haar recht komt?
Zeker. De nodige mails uitgewisseld.